• 1. Pobyt tymczasowy w Niemczech
• 2. W przypadku dłuższego pobytu w Niemczech
• 3. Miejsce zamieszkania w Niemczech
• 4. Ubezpieczenie chorobowe w Niemczech: Leczenie medyczne
• 5. Ubezpieczenie wypadkowe

1. Pobyt tymczasowy w Niemczech

Jeżeli pobyt na terenie Niemiec ma charakter tylko czasowy, np. jako turysta, pracownik oddelegowany lub pracownik sezonowy zatrudniony głównie w kraju pochodzenia, obowiązuje ubezpieczenie zdrowotne zawarte w kraju pochodzenia. Do leczenia u lekarza lub w szpitalu wymagana jest Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ/ang. EHIC - European Health Insurance Card) i poświadczenie tożsamości (dowód osobisty lub paszport). Karta EKUZ wydawana jest bezpłatnie w odpowiedniej kasie chorych w kraju pochodzenia. Jeżeli nie posiadasz karty EKUZ, ponieważ np. jej wystawienie przed wyjazdem zajęłoby zbyt dużo czasu lub jesteś już w drodze, możesz w swojej kasie chorych wystąpić o tymczasowe zaświadczenie zastępcze (niem. Provisorische Ersatzbescheinigung, PEB). Może ono zostać dosłane faksem lub pocztą elektroniczną.

Uwaga: Informacje dotyczące specyficznych dla danego kraju wyjątków w EKUZ i zaświadczeniach tymczasowych – również, gdzie można złożyć wniosek o EKUZ i zaświadczenie tymczasowe – znajdują się tutaj.

Dzięki karcie EKUZ wzgl. tymczasowemu zaświadczeniu możesz poddać się leczeniu w Niemczech, jeżeli stanie się ono konieczne podczas pobytu, tzn. jeżeli nie można czekać do powrotu do kraju pochodzenia. Obejmuje ono świadczenia rzeczowe w związku z chorobami przewlekłymi lub występującymi wcześniej, a także ciążą i porodem.

Uwaga: Karta EKUZ/zaświadczenie tymczasowe są uznawane wyłącznie przez lekarzy i szpitale, którzy są zrzeszeni w systemie państwowych kas chorych (np. wskazówka „lekarz kasy” lub „wszystkie kasy” w przypadku praktyk lekarskich). Prywatna opieka zdrowotna nie jest pokrywana. Są to np. lekarze wykazani jako „praktyka prywatna”.

W praktyce lekarskiej lub w szpitalu należy wypełnić formularz „Oświadczenie pacjenta o europejskim ubezpieczeniu zdrowotnym”. Zostanie on wydany w ramach praktyki lekarskiej lub w szpitalu w żądanej wersji językowej. W formularzu należy podać dowolną niemiecką kasę chorych, np. kasę chorych w miejscu swojego pobytu. Poprzez niemiecką kasę chorych zostanie przeprowadzone rozliczenie kosztów leczenia.

Wskazówka: Instrukcja „Z EKUZ w Niemczech“ zawiera najważniejsze informacje. Oprócz języka niemieckiego dostępne jest pięć innych wersji językowych.

2. W przypadku dłuższego pobytu w Niemczech

Jeżeli pobyt wykroczy poza ramy krótkiego pobytu, należy zapewnić sobie prawo do świadczeń za pośrednictwem formularza S1.

[Musterformular (formularz wzorcowy) S1]

Jest on wydawany przez Twój fundusz zdrowia w kraju pochodzenia. Oprócz niezbędnych zabiegów medycznych możliwe są wtedy również zaplanowane zabiegi i rutynowe badania.

Dotyczy to na przykład pracowników delegowanych, pracowników przygranicznych oraz członków ich rodzin lub emerytów i rencistów, którzy przebywają w Niemczech przez dłuższy czas.

Jeżeli przyjeżdżasz do Niemiec w celu skorzystania z określonej opieki medycznej – a więc chcesz wykonać zaplanowany zabieg – potrzebne jest poświadczenie uprawnienia wydane przez fundusz zdrowia w kraju pochodzenia – tzw. „Portable Dokument S2”.

Lista kontrolna daje przegląd tego, co należy wziąć pod uwagę w przypadku planowanego leczenia.

3. Miejsce zamieszkania w Niemczech

W przypadku przeniesienia miejsca zamieszkania, a tym samym miejsca stałego pobytu do Niemiec należy także z reguły zabezpieczyć się na wypadek choroby. Dotyczy to również członków rodziny, jeżeli tu mieszkają. W Niemczech występuje ogólny obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego!

Uwaga: Jeśli jako emeryt lub rencista otrzymujesz emeryturę z państwa członkowskiego UE – swojego kraju pochodzenia – ale przenosisz swoje miejsce zamieszkania do Niemiec, to w kraju pochodzenia pozostaniesz objęty ubezpieczeniem zdrowotnym!

W Niemczech ubezpieczenie zdrowotne jest dostępne w ramach dwóch różnych systemów:

• państwowe ubezpieczenie zdrowotne (niem. GKV) i
• prywatne ubezpieczenie zdrowotne (niem. PKV).

Uwaga: Obowiązek ubezpieczenia w ustawowym ubezpieczeniu zdrowotnym (niem. GKV) pojawia się automatycznie – obowiązuje także z datą wsteczną! Jeżeli Twoje zgłoszenie do (dowolnie wybranej) kasy chorych opóźni się, spowoduje to powstanie długu składkowego. Dzieje się tak nawet wtedy, gdy nie wiedziano o rozpoczęciu obowiązkowego ubezpieczenia. Jeśli zalegasz ze składkami, musisz zwrócić się o pomoc do poradni: zadłużenie z tytułu składek może zostać zmniejszone lub umorzone w pewnych okolicznościach. Możliwe może być również odroczenie rozpoczęcia obowiązkowego ubezpieczenia.

Osoby podlegające ustawowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu są określone w przepisach (w § 5 ust. 1 kodeksu socjalnego V (niem. SGB V)). Dotyczy to również pracowników do pewnego poziomu dochodów. Limit dochodów na rok 2022 wynosi 64 350 euro. Powyżej tego limitu można wybrać, czy chce się być ubezpieczonym w prywatnym czy też dobrowolnie w ustawowym ubezpieczeniu zdrowotnym. Należy wybrać jeden z tych dwóch wariantów. Nie jest możliwa całkowita rezygnacja z ubezpieczenia zdrowotnego! Jeśli świadczysz pracę w wymiarze mniejszym niż minimalny (niem. Minijob) lub prowadzisz własną działalność, dowiedz się więcej tutaj.

Jeśli Twój współmałżonek mieszka w Niemczech i nie pracuje, możesz go również ubezpieczyć w ustawowym ubezpieczeniu zdrowotnym. W wyniku tego nie powstają dodatkowe koszty. To samo dotyczy Twoich dzieci (ubezpieczenie rodzinne wg § 10 SGB V).  Dla członków rodziny, których prawo do ubezpieczenia rodzinnego wygasa w kraju pochodzenia lub dla których ubezpieczenie rodzinne jest wykluczone, możliwe jest ubezpieczenie dobrowolne w ustawowym ubezpieczeniu zdrowotnym (zgodnie z § 9 SGB V). W ciągu trzech miesięcy od wygaśnięcia ochrony ubezpieczeniowej ubezpieczenie dobrowolne musi zostać zgłoszone do kasy chorych.

Uwaga: Obywatel UE, który jest zatrudniony w Niemczech jako pracownik, musi upewnić się, że jest zarejestrowany w kasie chorych odpowiednio wcześniej przed rozpoczęciem pracy. Należy zwrócić się do kasy chorych i zgłosić swoje członkostwo. Lista państwowych kas chorych znajduje siętutaj.

W przypadku osób poszukujących pracy: tak długo, jak długo osoba mieszka w kraju pochodzenia, tzn. jeszcze nie przeprowadziła się do Niemiec, jest nadal objęta ubezpieczeniem zdrowotnym w kraju pochodzenia. W takim przypadku należy nadal opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne w swoim kraju pochodzenia. Ustalenie zmiany miejsca zamieszkania na Niemcy może być czasami trudne. Decydującymi kryteriami są: czas trwania i ciągłość pobytu w Niemczech, stosunki rodzinne i sytuacja życiowa – moment zameldowania w urzędzie meldunkowym może, ale nie musi być decydujący.

Uwaga: Osoba przebywająca w Niemczech dłużej niż trzy miesiące ma zawsze obowiązek zameldowania się w miejscowym urzędzie meldunkowym. Informacje dotyczące prawa do pobytu znajdują się tutaj.

Jeśli nastąpiła już przeprowadzka do Niemiec, jako osoba poszukująca pracy, musisz tutaj wykupić ubezpieczenie zdrowotne. Automatycznie wchodzi w życie obowiązek ubezpieczenia („obowiązek ubezpieczenia grupowego“ wg § 5 ust. 1 nr 13 SGB V)! Możesz zawrzeć ubezpieczenie w wybranej przez siebie państwowej kasie chorych. Osoba ubezpieczona prywatnie w swoim kraju pochodzenia musi również poszukać prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego w Niemczech.

Wskazówka: Dla osób niewykonujących pracy zarobkowej istnieje możliwość zawarcia dobrowolnego ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego w Niemczech po wygaśnięciu ochrony ubezpieczeniowej w kraju pochodzenia (§ 9 SGB V). W ciągu trzech miesięcy ubezpieczenie dobrowolne musi zostać zgłoszone pisemnie do kasy chorych. W ochronie ubezpieczeniowej nie ma przerwy, ponieważ ubezpieczenie zdrowotne w Niemczech następuje ze skutkiem natychmiastowym. Należy poprosić kasę chorych o potwierdzenie wpłynięcia swojego pisemnego zgłoszenia!

W przypadku utraty pracy – po wcześniejszym zatrudnieniu w Niemczech – automatycznie występuje nadal obowiązek ubezpieczenia. Przeważnie ubezpieczenie zdrowotne zostaje utrzymane w dotychczasowej kasie chorych. Jednakże kasa chorych musi zostać poinformowana o bezrobociu. Składki opłacane są przez agencję pracy (zasiłek dla bezrobotnych I) lub urząd pracy (zasiłek dla bezrobotnych II/„Hartz IV”).

Także w przypadku korzystania z pomocy społecznej według SGB XII osoba pozostaje z reguły ubezpieczona w ustawowym ubezpieczeniu zdrowotnym. Składki do ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego są opłacane przez podmiot udzielający pomocy (gminny urząd pomocy społecznej) (zgodnie z § 32 ust. 1 SGB XII). W przypadku osoby ubezpieczonej w prywatnym ubezpieczeniu zdrowotnym w momencie powstania potrzeby pomocy odpowiednie składki ubezpieczeniowe są opłacane przez podmiot pomocy społecznej (§ 32, ust. 5 SGB XII).

Jeśli osoba potrzebuje pomocy, ale nie jest objęta ochroną ubezpieczeniową, ponieważ np. w kraju pochodzenia nie ma już ubezpieczenia zdrowotnego lub nie mogła się ubezpieczyć się w Niemczech, w zależności od sytuacji, zgodnie z prawem pobytu można rozważyć udzielenie pomocy zdrowotnej zgodnie z SGB XII (§ 23 SGB XII). Jeśli ze względu na status prawny pobytu nie posiadasz uprawnień do tych świadczeń, np. jako osoba poszukująca pracy, możliwe są jedynie świadczenia zdrowotne w zakresie leczenia ostrych chorób i dolegliwości bólowych, jak również w zakresie ciąży i porodu przez okres do jednego miesiąca w ciągu dwóch lat; w indywidualnych przypadkach również przez dłuższy okres czasu.

Wskazówka: Dalsze informacje dla obywateli UE i członków ich rodzin na temat dostępu do systemu opieki zdrowotnej można znaleźć w broszurze „Dostęp do systemu opieki zdrowotnej dla obywateli UE, obywateli EOG i Szwajcarii” PDF, 5 MB, Bez formy dogodnej dla osób słabowidzących ) wydanej przez Federalne Stowarzyszenie na rzecz Opieki Społecznej Niestatutowej oraz Biuro ds. Równego Traktowania.

Jeśli masz trudności z przystąpieniem do systemu ubezpieczeń zdrowotnych, skontaktuj się z poradnią. Należy bezwzględnie unikać sytuacji braku ubezpieczenia! W każdym przypadku prowadzi to do problemów.

Wskazówka: W poradniach istnieją tzw. biura informacyjne, które mogą sprawdzić, czy i w jakim zakresie posiadasz uprawnienia do świadczeń w niemieckim systemie opieki zdrowotnej. Biura clearingowe mogą również pomóc Ci w wykupieniu ubezpieczenia zdrowotnego.

[Lista biur clearingowych w Niemczech] PDF, 155 KB, Forma dogodna dla osób słabowidzących

4. Ubezpieczenie chorobowe w Niemczech: Leczenie medyczne

Jako członek ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego w Niemczech otrzymujesz Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego. Kartę ubezpieczenia zdrowotnego przedkłada się podczas każdej wizyty u lekarza. Koszty opieki lekarskiej są rozliczane bezpośrednio w ubezpieczeniem zdrowotnym. Nie musisz nic płacić.

Uwaga: Czasami lekarz zaleca zabiegi, które nie są ujęte w podstawowym planie ubezpieczenia zdrowotnego (niem. IGeL – indywidualne świadczenia zdrowotne). Możesz zdecydować, czy chcesz z nich skorzystać za dodatkową opłatą. Lekarz musi poinformować Cię o zaletach i wadach takiego dodatkowego leczenia oraz o jego kosztach.

Jeśli pracujesz w Niemczech, ale mieszkasz w innym kraju (miejsce zamieszkania poza krajem ubezpieczenia), możesz również korzystać z opieki medycznej w kraju zamieszkania. Należy jednak zgłosić się u swojego ubezpieczyciela zdrowotnego w kraju zamieszkania. Aby zarejestrować się w kraju zamieszkania, potrzebny jest formularz S1. Formularz można zamówić w swojej kasie chorych w Niemczech.

5. Ubezpieczenie wypadkowe

Wszyscy pracownicy w Niemczech są obowiązkowo ubezpieczeni w ramach ustawowego ubezpieczenia wypadkowego. Specjalne zgłoszenie jest tutaj niepotrzebne. Tytułem tego ubezpieczenia nie opłacasz składek; składki są płacone wyłącznie przez pracodawcę.

Ubezpieczenie wypadkowe służy zapobieganiu i ochronie przed skutkami wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Twoje świadczenia obejmują w szczególności

• leczenie i rehabilitację medyczną,
• świadczenia w zakresie uczestnictwa w życiu zawodowym (rehabilitacja zawodowa),
• świadczenia w zakresie uczestnictwa w życiu społecznym (rehabilitacja społeczna),
• odszkodowanie płacowe za okres niezdolności do pracy oraz
• renty dla osób rannych i pozostałych przy życiu członków rodziny.

W razie wypadku przy pracy pracodawca zgłasza wypadek, a w razie podejrzenia choroby zawodowej zgłoszenia dokonuje lekarz. Następnie firma od ubezpieczenia wypadkowego sprawdzi automatycznie Twoje roszczenia. Wniosek lub zgłoszenie z Twojej strony nie są konieczne.

Uwaga: W przypadku pytań dotyczących transgranicznej opieki zdrowotnej między Niemcami i innym krajem UE skontaktuj się z krajowym punktem kontaktowym do spraw transgranicznej opieki zdrowotnej (również w języku angielskim).

Porada: Dostępną poniżej do pobrania broszurę „Dostęp do systemu ochrony zdrowia, a także 6-częściową serię ulotek „Opieka zdrowotna dla obywateli Unii Europejskiej” można w razie potrzeby zamówić bezpłatnie w wersji drukowanej, pisząc na adres info@eu-gleichbehandlungsstelle.de.