Link bezpośredni
Przykład
Lilia pracuje u niemieckiej rodziny, gdzie opiekuje się starszym małżeństwem. Oboje jej podopieczni chorują na demencję. Lilia podpisała umowę o pracę z niemiecką firmą świadczącą usługi opieki domowej za pośrednictwem litewskiej agencji pośrednictwa pracy. Według zapisów umowy tygodniowy czas pracy Lilii to 20 godzin, a należne jej wynagrodzenie to 9,50 euro za godzinę. Lilia opiekuje się osobami wymagającymi całodobowej opieki. W domu nie ma nikogo oprócz niej, kto mógłby jej w tym pomóc. Od wczesnych godzin porannych ma co robić: Przygotowuje posiłki, robi zakupy, sprząta mieszkanie, pracuje w ogrodzie, pomaga swoim podopiecznym ubrać się i rozebrać, myje ich, pomaga im korzystać z toalety i podaje leki. Dotrzymuje im towarzystwa podczas oglądania telewizji lub gdy popołudniami jedzą podwieczorek w ogrodzie. Czasami musi wstawać w nocy, aby podać im lekarstwa lub zmierzyć ciśnienie krwi. Rodzina zamontowała elektroniczną nianię w sypialni starszych państwa, aby Lilia mogła przychodzić też w nocy, jeśli zajdzie taka potrzeba. Lilia ma czas wolny tylko raz w tygodniu w niedzielę. Wówczas córka jej podopiecznych przychodzi w odwiedziny i Lilia może wyjść z domu.
Lilia zadzwoniła do pośrednika z Litwy i zapytała, czy cały tygodniowy czas spędzony w domu starszych państwa nie powinien liczyć się jako nadgodziny, za które należy jej się wynagrodzenie. Powiedziano jej, że oglądanie telewizji, odpoczywanie na werandzie lub spanie to tak zwany nieaktywny czas pracy, za który nie przysługuje wynagrodzenie.
Lilia może bezpłatnie uzyskać informacje o przysługujących jej prawach w poradni zajmującej się prawem pracy. W całych Niemczech istnieje wiele takich poradni:
Poradnie specjalizujące się w prawie pracy
https://www.arbeitundleben.de/arbeitsfelder/beratungsnetzwerk
https://www.faire-mobilitaet.de/pl
Pod podanym poniżej adresem znajduje się wykaz wszystkich poradni. Można je sortować według specjalizacji oraz języka:
https://www.eu-gleichbehandlungsstelle.de/eugs-pl/obywatele-ue/punkty-doradztwawyszukiwanie
Doradcy znają różne języki i mogą doradzać Lilii w jej ojczystym języku, anonimowo.
Osobista wizyta w poradni nie jest konieczna. Lilia może również skontaktować się z placówką telefonicznie lub za pośrednictwem poczty elektronicznej. Niektóre placówki korzystają nawet z aplikacji WhatsApp.
Doradcy sprawdzą umowę, którą podpisała Lilia. W związku z tym, że pracuje ona w Niemczech, umowa musi spełniać minimalne warunki przewidziane w niemieckim prawie pracy, nawet jeśli Lilia otrzymała tę pracę za pośrednictwem litewskiej agencji pośrednictwa pracy.
Lilia ma prawo do otrzymania minimalnego wynagrodzenia za każdą godzinę pracy. Od 1 lipca 2021 r. płaca minimalna wynosi 9,60 € brutto. Gdyby pracodawcą Lilii była firma świadcząca usługi opieki domowej, a nie rodzina, Lilia miałaby prawo do wyższego wynagrodzenia, które wynika z układu zbiorowego pracy, czyli minimalne wynagrodzenie za opiekę w wysokości 11,80 € (od 01.09.2021 12,00 €). We wschodnich krajach związkowych minimalna płaca za opiekę wynosi 11,50 € (od 01.09.2021 12,00 €).
W przepisach prawa pracy nie ma podziału na „aktywny” i „nieaktywny” czas pracy. Sama gotowość do pracy - którą pośrednik błędnie określił jako nieaktywną - zaliczana jest również do czasu pracy.
Zgodnie z tymi zasadami regularnym czasem pracy jest zarówno czas, w którym Lilia wykonuje należące do jej obowiązków czynności, jak również czas, w którym jest na miejscu w gotowości do wykonania pracy. Lilia musi wtedy pozostawać w domu i nie ma możliwości swobodnego dysponowania tym czasem lub poświęcenia się innemu zajęciu. Dlatego czas ten zalicza się do jej czasu pracy. Każda godzina tego czasu pracy - aktywna lub nieaktywna - musi zostać zapłacona.
Aby móc udokumentować czas pracy, Lilia powinna zapisywać codziennie, jeśli to możliwe, rutynowe czynności i czas ich trwania: np. wtorek 20.03.
7.30–8.00 pomoc podopiecznym w porannej toalecie
8.00–8.20 pomoc w ubieraniu się
8.20–9.00 przygotowanie śniadania
9.00–9.40 pomoc podczas spożywania śniadania
9.40–10.15 sprzątanie po śniadaniu
10.15–11.15 towarzyszenie podopiecznym w ogrodzie
11.15–12.00 pieczenie ciasta dla podopiecznych
Prowadzenie takiej dokumentacji ułatwi Lilii dochodzenie jej praw i uzasadnia złożenie zawiadomienia do właściwego organu kontrolnego (patrz krok 5), jeśli Lilia zdecyduje się na ten krok.
W Niemczech czas pracy reguluje ustawa o czasie pracy. Zgodnie z jej zapisami Lilia nie może pracować dłużej niż osiem godzin (w wyjątkowych przypadkach dziesięć godzin) dziennie. Wymóg ten musi spełnić jej pracodawca. Jest on zobowiązany do organizowania czasu jej pracy tak, aby spełnić wymogi przepisów prawa. Musi on zapewnić Lilii co najmniej 30-minutową przerwę po pracy trwającej dłużej niż sześć godzin i co najmniej 45-minutową po pracy trwającej ponad dziewięć godzin. Lilia musi mieć zapewniony nieprzerwany okres odpoczynku trwający co najmniej jedenaście godzin po zakończeniu dziennego czasu pracy. Zasady te obowiązują również w opiece domowej.
Po uzyskaniu porady w poradni Lilia jest zdecydowana walczyć o swoje prawa. Domaga się minimalnego wynagrodzenia, które jej się należy za wszystkie godziny pracy. Chce również, aby pracodawca został ukarany, a inni zatrudnieni u niego opiekunowie również otrzymali odpowiednie wynagrodzenie. W Niemczech wydano już orzeczenie, w którym przyznano pracownikowi prawo do wypłaty wynagrodzenia za każdą przepracowaną godzinę (w konkretnym przypadku 21 godzin dziennie) (LAG Berlin-Brandenburg, orzeczenie z dnia 17 sierpnia 2020 r., sygn. akt: 21 Sa 1900/19).
Aby ubiegać się o minimalne wynagrodzenie, Lilia musi zwrócić się do Sądu Pracy. W Niemczech nie ma żadnego organu, który mógłby to zrobić za nią. Właściwy Sąd Pracy znajduje się tam, gdzie pracodawca ma swoją siedzibę. Lilia może również zwrócić się do Sądu Pracy znajdującego się w mieście, w którym pracowała. Adres Sądu Pracy można znaleźć za pomocą tej wyszukiwarki:
https://www.justizadressen.nrw.de/de/justiz/ gericht?ang=arbeit&plz=&ort=
Aby złożyć pozew, Lilia musi obliczyć kwotę przysługującej jej ustawowej płacy minimalnej:
Posługując się prowadzoną przez siebie ewidencją czasu pracy, musi zsumować godziny pracy i pomnożyć je przez kwotę 9,35 EUR (kwota minimalnego wynagrodzenia w momencie zatrudnienia w 2020 r.). Po odliczeniu wynagrodzenia, które już otrzymała, otrzyma kwotę, której zapłaty może dochodzić.
Lilia może zwrócić się do prawnika, aby ją reprezentował. Może go znaleźć na przykład za pośrednictwem ambasady lub dzięki rekomendacji znajomego.
Na stronach internetowych izb adwokackich dostępne są również funkcje wyszukiwania, które można wykorzystać do znalezienia prawnika z konkretną specjalizacją i znajomością danego języka. Jednym z przykładów jest wyszukiwarka Niemieckiego Stowarzyszenia Prawników:
https://anwaltauskunft.de/magazin
Również poradnia może pomóc w znalezieniu adwokata.
Jeśli Lilia jest członkiem związku zawodowego, adwokat związkowy może ją reprezentować w sądzie. Za taką reprezentację Lila nic nie zapłaci.
Etapy postępowania przed Sądem Pracy opisane są w Rozdziale 2: „Niewypłacone wynagrodzenie”.
Brak zapłaty płacy minimalnej jest wykroczeniem, które podlega karze. Lilia może więc zgłosić tę sprawę do Kontroli Legalności Zatrudnienia.
Najlepiej jest podać w zgłoszeniu wszystkie szczegóły dotyczące godzin pracy i wykonywanych czynności oraz załączyć kopię umowy o pracę oraz kopię dokumentacji dotyczącej naliczanego wynagrodzenia.
Za pomocą poniższej wyszukiwarki Lilia może znaleźć właściwą jednostkę Kontroli Legalności Zatrudnienia:
https://www.zoll.de/EN/Contact/Enquiries/General-enquiries/general-enquiries_node.html
Lilia może zgłosić się osobiście do Kontroli Legalności Zatrudnienia i złożyć zawiadomienie oraz wyjaśnienia. Jeśli nie jest to możliwe, może ona również złożyć zawiadomienie przez internet:
https://www.zoll.de/EN/Contact/Enquiries/General-enquiries/general-enquiries_node.html
Pracodawca może zostać ukarany grzywną w wysokości do 500 000 euro, jeśli dochodzenie potwierdzi zarzuty Lilii.
Praca przez całą dobę narusza przepisy ustawy o czasie pracy. Lilia może zatem zwrócić się również do miejscowego Urzędu Ochrony Pracy, który jest organem nadzorczym między innymi w zakresie czasu pracy:
https://lasi-info.com/ueber-den-lasi/ arbeitsschutzbehoerden-der-laender
Pracodawca może zostać poddany kontroli i ukarany grzywną w wysokości do 15 000 euro za naruszenie przepisów.
Organy te nie mogą jednak pomóc w dochodzeniu wypłaty wynagrodzeń. Mogą natomiast poddać kontroli firmę pośredniczącą i zapewnic, że to, co przytrafiło się Lilii, nie przytrafi się innym pracownikom.