• 1. Formy kształcenia zawodowego
• 2. Dualne kształcenie zawodowe
• 3. Szkolne kształcenie zawodowe
• 4. Kształcenie maturalne wzgl. kształcenie specjalne dla gospodarki
• 5. Doskonalenie zawodowe

1. Formy kształcenia zawodowego

Należy rozróżnić

• dualne kształcenie zawodowe (w zakładach pracy i w szkole zawodowej),
• kształcenie zawodowe w szkole (w szkołach oferujących możliwość doskonalenia zawodowego, szkołach zawodowych lub kolegiach zawodowych),
• kształcenie maturalne wzgl. kształcenie specjalne dla gospodarki,
• studia i studia dualne,
• doskonalenie zawodowe.

Kształcenie zawodowe nie może być mylone z doskonaleniem zawodowym, które jest oferowane równolegle w akademiach (zawodowych). Celem jest tu dostosowanie wiedzy i umiejętności do zmieniających się wymagań w dziedzinie zawodowej.

2. Dualne kształcenie zawodowe

Około 70% wszystkich ukończonych w Niemczech toków kształcenia zawodowego ma formę dualnego kształcenia zawodowego (kształcenia w przedsiębiorstwie). „Dualny” oznacza dwuczęściową formę kształcenia w dwóch różnych miejscach: W szkole zawodowej praktykant (stażysta) zdobywa wiedzę teoretyczną, w przedsiębiorstwie wiedzę i umiejętności praktyczne. Połączenie kształcenia w zakładzie pracy z kształceniem z szkole zawodowej gwarantuje połączenie teorii i praktyki. Właśnie ze względu na połączenie teorii i praktyki ta forma kształcenia jest uważana za szczególną cechę niemieckiego systemu edukacji i jest również uznawana na arenie międzynarodowej.

Większość uznanych przez państwo zawodów wymagających wykształcenia– obecnie około 324 – opiera się na systemie dualnym. Zwłaszcza w rzemiośle, handlu, przemyśle, usługach lub rolnictwie kształcenie przebiega w systemie dualnym. Nauka w szkole zawodowej odbywa się zazwyczaj przez 1 lub 2 dni w tygodniu oprócz pracy w przedsiębiorstwie. W przypadku niektórych toków kształcenia lekcje szkolne odbywają się w formie bloków: w takim przypadku praktykant/stażysta na zmianę spędza kilka tygodni w szkole, a następnie w przedsiębiorstwie, w którym uczy się zawodu. Podczas kształcenia w przedsiębiorstwie otrzymuje się wynagrodzenie od przedsiębiorstwa, w którym pobierana jest nauka.

Uwaga: Informacje na temat kształcenia zawodowego można znaleźć w krótkich, dostępnych w wielu językach prezentacjach Federalnego Instytutu ds. Kształcenia Zawodowego (Bundesinstitut für berufliche Bildung). Informacje na temat zawodów, w których można się kształcić w systemie dualnym zgodnie z ustawą o kształceniu zawodowym (niem. Berufsbildungsgesetz, BBiG) oraz Kodeksem Rzemieślniczym (niem. Handwerksordnung, HwO), oraz na temat zawodów związanych z opieką zgodnie z ustawą o zawodach związanych z opieką (niem. Pflegeberufegesetz, PflBG) znajdziesz także na stronie BiBB w języku niemieckim i angielskim. Na stronie internetowej Eurydice przedstawione jest krótkie omówienie form kształcenia w Niemczech.

3. Szkolne kształcenie zawodowe

Oprócz dualnego kształcenia zawodowego Niemcy oferują również szkolne kształcenie zawodowe. Uznaje się, że wartość kształcenia wyłącznie szkolnego jest taka sama jak wartość kształcenia dualnego. Istnieje szeroki wybór szkolnych kursów szkolenia zawodowego, na przykład w sektorze opieki zdrowotnej i społecznej (pielęgniarka, asystent farmaceutyczno-techniczny, pielęgniarka geriatryczna, asystent socjalny, pedagog itp.), w zakresie języków obcych oraz technologii i IT (asystent ds. technologii informacyjnej) lub projektowania (asystent grafika). Kształcenie szkolne jest realizowane w państwowych i prywatnych szkołach zawodowych lub akademiach zawodowych w pełnym wymiarze godzin i trwa od roku do 3 lat. Prywatne szkoły zawodowe typu Berufsfachschule mogą pobierać czesne.

Z reguły podczas kształcenia w szkole nie otrzymuje się wynagrodzenia. Jednak w pewnych okolicznościach uczniom szkół zawodowych przysługuje wsparcie finansowe na mocy federalnej ustawy o wspieraniu edukacji – lepiej znanej jako Schüler - BAföG.

Porada: Ponieważ z reguły istnieją stałe terminy zapisów do szkół zawodowych, należy jak najszybciej uzyskać informacje od wybranych szkół. Szczegółowy przegląd szkół zawodowych w poszczególnych krajach związkowych znajduje się w bazie danych KURSNET Federalnej Agencji Pracy (Bundesagentur für Arbeit).

4. Kształcenie maturalne wzgl. kształcenie specjalne dla gospodarki

Podmioty gospodarcze (zwłaszcza przedsiębiorstwa przemysłowe i handlowe oraz towarzystwa ubezpieczeniowe) oferują szkolenia specjalnie dostosowane do potrzeb maturzystów, nazywane „szkoleniami specjalnymi w przedsiębiorstwach” lub „kształceniem dla maturzystów”.

Istnieją różne modele tych szkoleń w poszczególnych krajach związkowych. Z reguły charakteryzują się one praktycznym znaczeniem, ścisłym powiązaniem z potrzebami gospodarki i wysokimi standardami teoretycznymi. Oferty są dostępne w sektorze komercyjnym, ale także w branży IT (informatyk ekonomiczny), w językach obcych oraz w sektorze transportu (kontroler ruchu lotniczego). W szkole zawodowej wiedza z zakresu księgowości, rachunkowości, marketingu, informatyki lub języków obcych jest przekazywana w klasach specjalnych.

Istnieje specjalne kształcenie maturalne przeznaczone w szczególności dla następujących grup zawodów wymagających wykształcenia:

• Technolog przemysłowy – specjalizacja technologia danych
• Asystent informatyczny
• Informatyk
• Informatyk ekonomiczny
• Kontroler ruchu lotniczego

W czasie trwania kształcenia otrzymasz wynagrodzenie z zakładu pracy oferującego naukę zawodu.

Porada: Centrum informacji zawodowej Federalnej Agencji Pracy oferuje pomocne informacje na temat wszystkich zawodów wymagających wykształcenia. Pomocne jest także osobiste doradztwo zawodowe Federalnej Agencji Pracy.

W swoich rozważaniach potencjalni stażyści powinni zawsze mieć na uwadze terminy rozpoczęcia kształcenia: Większość toków kształcenia rozpoczyna się 1 sierpnia lub 1 września. Wiele firm zaczyna szukać stażystów już na początku danego roku, a banki i większe firmy w szczególności rozpisują swoje miejsca na cały rok przed rozpoczęciem szkolenia. Osoby ubiegające się o szkolenie powinny już w przedostatnim roku szkolnym zacząć się zastanawiać, który zawód może być dla nich właściwy. Wsparcie w poszukiwaniu możliwości kształcenia można uzyskać także podczas dni informacyjnych w centrach informacji zawodowej agencji pracy lub na targach edukacyjnych.

5. Doskonalenie zawodowe

Kształcenie zawodowe nie może być mylone z doskonaleniem zawodowym, które jest oferowane równolegle w akademiach (zawodowych). Celem jest tu dostosowanie wiedzy i umiejętności do zmieniających się wymagań w dziedzinie zawodowej.

Doskonalenie zawodowe może również pogłębić lub poszerzyć już istniejące kształcenie zawodowe. Poprzedzone jest to wcześniejszymi etapami kształcenia i/lub pośrednią działalnością zawodową. Doskonalenie zawodowe można przeprowadzić we własnym zakresie z pomocą ogólnodostępnych środków szkoleniowych lub, jeżeli jest ono inicjowane przez przedsiębiorstwo, również w ramach doskonalenia w przedsiębiorstwie.

W przypadku doskonalenia zawodowego rozróżniamy:

• dokształcanie (dopasowanie wiedzy w wyuczonym zawodzie),
• przeszkolenie (przekwalifikowanie zawodowe),
• dokształcanie zawodowe w celu przejścia na wyższe stanowisko lub dodatkowa kwalifikacja,

Doskonalenie zawodowe jest generalnie możliwe także w czasie pracy, a więc oprócz pracy.

Dokształcaniema na celu utrzymanie tych kwalifikacji, które zostały już nabyte w wyuczonym zawodzie. Powinny być pogłębiane, dostosowywane do rozwoju technicznego lub rozszerzane w taki sposób, aby umożliwić awans zawodowy. Kwalifikacje uzyskane w wyniku dokształcania są zazwyczaj weryfikowane w drodze egzaminów przeprowadzanych przez właściwe organy (zazwyczaj izby rzemieślnicze lub izby przemysłowo-handlowe).

Dokształcanie zawodowe w celu przejścia na wyższe stanowisko to na przykład kursy dla specjalistów kończące sięegzaminem mistrzowskim, kursy przygotowujące do egzaminów kwalifikacyjnych dla specjalistów ds. zarządzania lub szkolenia przygotowujące do egzaminu według rozporządzenia o egzaminach kwalifikacyjnych dla nauczycieli zawodu (niem. Ausbilder-Eignungsverordnung, AEVO).

Pod pojęciem przekwalifikowania rozumie się kształcenie lub dokształcanie w innym niż dotychczasowo wykonywanym lub wyuczonym zawodzie. Wiedza i doświadczenie z poprzedniej pracy często pozwalają na skrócenie kształcenia do nowej pracy w porównaniu z osobą początkującą. Chociaż w szczególnych warunkach ktoś, kto nie posiada wcześniejszego wykształcenia zawodowego, może również wziąć udział w szkoleniu przekwalifikowującym, jest to wtedy szkolenie.

Przekwalifikowanie jest sposobem na zdobycie nowego zawodu, jeśli poprzedniego nie można już wykonywać, na przykład ze względów zdrowotnych. Można je podjąć również w sytuacji, gdy ze względu na ciągłe zmiany strukturalne na rynku pracy zmienia się zapotrzebowanie na specjalistów, a co za tym idzie, pojawiają się nowe wymagania dotyczące kształcenia pracowników (np. w wyniku digitalizacji).

Dzięki kursowi przekwalifikowania zawodowego można zmienić swoje kompetencje i wyuczyć się nowego zawodu. Przekwalifikowanie kończy się egzaminem składanym przed właściwą izbą (przemysłowo-handlową, rzemieślniczą itp.). Po egzaminie otrzymuje się np. uznane świadectwo zawodowe izby przemysłowo-handlowej lub świadectwo czeladnicze. Czas przekwalifikowania zależy od tego, ile trwa kształcenie w danym zawodzie. Większość toków kształcenia handlowego trwa 3 lata (od 21 miesięcy czasu przekwalifikowania), a w przypadku zawodów technicznych 3,5 roku (do 28 miesięcy czasu przekwalifikowania).

W Niemczech zmiana kwalifikacji finansowana jest często ze środków publicznych, głównie przez regionalne urzędy pracy, Federalną Agencję Pracy, a w przypadku problemów zdrowotnych - przez niemiecki system ubezpieczeń emerytalno-rentowych (Deutsche Rentenversicherung) w ramach działań rehabilitacyjnych.