Zgodnie z ustawą o kształceniu zawodowym (niem. BBiG) i Kodeksem Rzemiosła (niem. Handwerksordnung, HwO) w celu podjęcia kształcenia zawodowego nie jest wymagane żadne konkretne wcześniejsze wykształcenie. Jednak w zależności od zawodu większość przedsiębiorstw wymaga co najmniej świadectwa ukończenia szkoły głównej (Hauptschule) lub nawet szkoły średniej (np. Realschule) lub świadectwa dojrzałości uprawniającego do podjęcia nauki w szkole wyższej (matura zawodowa/matura). Bez ukończenia szkoły bardzo trudno jest na niemieckim rynku pracy znaleźć miejsce szkolenia zawodowego.

Odpowiedzialność za organizację systemu edukacji spoczywa na każdym z 16 niemieckich krajów związkowych. Dlatego systemy te mogą się od siebie czasami znacząco różnić. Graficzne przedstawienie systemu edukacji od szkoły podstawowej (niem. Primarstufe) do szkół ogólnych i zawodowych, a także poziomów edukacji znajdziesz na stronie planet-beruf.de, prowadzonej przez Federalną Agencję Pracy.
Szkoła podstawowa jest pierwszą szkołą dla wszystkich dzieci. Jest ona zwykle podzielona na klasy od 1 do 4. Po ukończeniu szkoły podstawowej dzieci mogą z reguły zdecydować się na jeden z trzech klasycznych rodzajów szkół, które poniżej pokrótce opisujemy:

Świadectwo ukończenia Hauptschule:
świadectwo ukończenia Hauptschule kwalifikuje przede wszystkim do podjęcia dualnego kształcenia zawodowego. W tym celu młodzi ludzie muszą najpierw znaleźć miejsce na praktykę w przedsiębiorstwie. Wiele zakładów pracy oferujących naukę zawodu wymaga jednak świadectwa ukończenia Realschule. Młodzi ludzie, którzy nie podlegają już obowiązkowi szkolnemu i

• nie znaleźli jeszcze miejsca kształcenia lub
• stracili swoje miejsce kształcenia zawodowego i chcą obrać nową ścieżkę zawodową lub
• nie ukończyli szkoły, mogą odbyć kurs przygotowujący do nauki zawodu (niem. berufsvorbereitende Bildungsmaßnahme, BvB) oferowany przez agencję pracy. Trwa on z reguły maks. dziesięć miesięcy. 

Świadectwo ukończenia Realschule:
Zakres możliwości zawodowych jest znacznie szerszy dla młodzieży ze świadectwem ukończenia Realschule (nazywanej również Mittlere Reife lub świadectwem ukończenia szkoły powszechnej średniego stopnia). Świadectwo ukończenia Realschule otwiera drogę do wielu kursów kształcenia zawodowego. Poza dualnym tokiem kształcenia zawodowego umożliwia ono również podjęcie kształcenia zawodowego w pełnym wymiarze godzin w szkole i – w niektórych przypadkach z zachowaniem określonej średniej punktowej – otwiera dostęp do różnych typów szkół na poziomie ponadpodstawowym II stopnia (Fachoberschule, Berufsoberschule (średnie szkoły zawodowe), Fachgymnasium (liceum zawodowe)) oraz do gimnazjum wyższego stopnia (matura).

Świadectwo dojrzałości uprawniające do przyjęcia na studia (matura):
świadectwo dojrzałości uprawniające do studiów wyższych otwiera możliwość studiowania na uczelni, jeśli jest to pożądane. Może to być uniwersytet lub wyższa szkoła zawodowa. Świadectwo dojrzałości uprawniające do studiów wyższych uzyskuje się na podstawie następujących świadectw ukończenia szkoły:

• ogólne Świadectwo dojrzałości (matura),
• kierunkowe świadectwo dojrzałości (matura kierunkowa) lub
• świadectwo dojrzałości uprawniające do studiów na wyższej szkole zawodowej (matura uprawniająca do studiów w wyższej szkole zawodowej)

Na stronie internetowej Stałej Konferencji Ministrów Kultury, Edukacji i Oświaty (KMK) znajduje się schematyczny przegląd systemu edukacji w Niemczech wraz z objaśnieniami dotyczącymi dyplomów w języku niemieckim lub angielskim.

Zdobycie dyplomu ukończenia szkoły w późniejszym wieku jest z reguły możliwe w szkołach wieczorowych (wieczorowe szkoły główne, realne, gimnazja) i w szkołach typu college. Wieczorowa szkoła główna (niem. Hauptschule) w ramach pojedynczego cyklu edukacyjnego (2 semestry) przygotowuje dorosłych do uzyskania świadectwa końcowego (niem. Hauptschulabschluss). Wieczorowa szkoła realna (Realschule) w ramach kursów wieczorowych (4 semestry) umożliwia dorosłym uzyskanie dyplomu ukończenia szkoły realnej (niem. Mittlerer Schulabschluss). Wieczorowe gimnazjum w ciągu zazwyczaj 3 lat umożliwia zdobycie matury (niem. Hochschulreife). Szkoły typu college to szkoły dzienne, na których uzyskuje się maturę (Hochschulreife).