Układ zbiorowy to umowa zawarta pomiędzy związkiem zawodowym a organizacją pracodawców lub pojedynczym pracodawcą. Rada zakładowa lub grupa pracowników nie może zawierać układów zbiorowych. Układ zbiorowy reguluje warunki pracy w odniesieniu do objętych swoim zakresem obowiązywania umów o pracę.
Do warunków pracy, które podlegają unormowaniu w układach zbiorowych, zalicza się przede wszystkim wysokość wynagrodzenia, wymiar czasu pracy, urlop, prawo do wynagrodzenia dodatkowego itp. Ponadto układy zbiorowe wyznaczają także długość przerw w pracy i zatrudnienia na okres próbny, a także okresy wypowiedzenia i terminy prekluzyjne.

Istnieją różne rodzaje układów zbiorowych.

• Ogólny/ramowy układ zbiorowy pracy (Manteltarifvertrag/Rahmentarifvertrag)
  W układzie tym reguluje się wszystkie podstawowe kwestie dotyczące czasu pracy, szczególnych okresów wypowiedzenia lub długości urlopu. W ogólnym układzie zbiorowym określane są też grupy zaszeregowania płacowego, według których pracownicy otrzymują swoje wynagrodzenie. Ponadto mogą się tam znaleźć ustalenia dotyczące obowiązku zatrudniania na stałe uczniów zawodu, którzy odbyli kształcenie w danym zakładzie.
• Regionalny układ zbiorowy pracy (Flächen- oder Verbandstarifvertrag)
  W Niemczech jest to najbardziej typowa forma układu zbiorowego. Układ taki może obowiązywać na całym obszarze Niemiec, w wybranych landach lub tylko w jednym kraju związkowym. Jest to więc układ zbiorowy o ograniczonym zakresie terytorialnym.
• Zakładowy układ zbiorowy pracy (Firmen- oder Haustarifvertrag)
  Zakładowy układ zbiorowy dotyczy wyłącznie jednego, konkretnego przedsiębiorstwa. W przemyśle motoryzacyjnym (np. w VW lub BMW) zawsze podpisywane są zakładowe układy zbiorowe.
• Branżowy układ zbiorowy pracy (Branchentarifvertrag)
  Branżowy układ zbiorowy jest zawierany pomiędzy związkiem zawodowym a organizacją zrzeszającą pracodawców z określonej gałęzi gospodarki. Jest to forma znana np. w przemyśle chemicznym.
• Płacowy układ zbiorowy pracy (Vergütungstarifvertrag)
  Płacowy układ zbiorowy (Vergütungstarifvertrag lub Entgelttarifvertrag, często także Lohntarifvertrag) ustala wysokość wynagrodzenia, które pracownik otrzymuje za swoją pracę. To zapobiega sytuacji, w której pracownik otrzymywałby wynagrodzenie niższe od ustalonej stawki taryfowej. Nie zawsze w płacowym układzie zbiorowym są natomiast unormowane dodatkowe składniki wynagrodzenia, jak np. premia bożonarodzeniowa. W celu uregulowania tych form wynagrodzenia często zawiera się bowiem osobne układy zbiorowe (Sondertarifvertrag).

Jako członek związku zawodowego, oprócz możliwości skorzystania z bezpłatnego doradztwa i zastępstwa prawnego, masz wiele korzyści.

• Świadczenia gwarantowane układem zbiorowym pracy – członkowie związku zawodowego mają prawo do świadczeń zagwarantowanych w układzie zbiorowym.
• Pomoc w przypadku konfliktów zbiorowych – pomoc dla członków związku w razie strajku, lokautu lub nałożenia kar dyscyplinarnych.
• Podnoszenie kwalifikacji i doskonalenie zawodowe – oferta seminariów i szkoleń zawodowych z zakresu tematów dotyczących zakładu oraz istotnych kwestii społecznych.
• Doradztwo i informacja – bezpłatne materiały informacyjne (np. broszury informacyjne i czasopisma) prezentujące ważne i aktualne tematy prawne. Możliwość indywidualnych konsultacji.
• Usługi dodatkowe i oferty specjalne / ubezpieczenie wypadkowe w czasie wolnym od pracy – opcjonalnie oferty specjalne dla członków niektórych związków w zakresie ubezpieczeń lub podróży.

Zasadniczo prawo do założenia rady zakładowej mają pracownicy każdego zakładu, w którym zatrudnionych jest co najmniej 5 osób posiadających prawa wyborcze. Takie uprawnienia mają pracownicy, którzy ukończyli 18 lat. Pracownicy tymczasowi mają wyłącznie czynne prawo wyborcze, i to tylko wtedy, gdy są zatrudnieni w zakładzie, do którego zostali „wypożyczeni” przez okres dłuższy niż 3 miesiące.

Rady zakładowe powstają tam, gdzie znajdzie się dostatecznie wielu zaangażowanych pracowników, gotowych założyć własną radę. Do rady zakładowej można wybrać każdego pracownika zatrudnionego od co najmniej 6 miesięcy, który zgodzi się kandydować. Obywatelstwo i miejsce zamieszkania nie mają tu znaczenia.

Uwaga! Pracownicy tymczasowi nie mogą kandydować do rady w zakładzie, do którego zostali oddelegowani. Mogą to jednak zrobić w zatrudniającym ich przedsiębiorstwie zajmującym się użyczaniem pracowników tymczasowych.

Liczba członków rady zakładowej zależy od liczby pracowników dysponujących prawem wyborczym (brak wersji PL), którzy są zatrudnieni w danym przedsiębiorstwie.
Członkowie rady zakładowej są wybierani przez pracowników w sposób demokratyczny i zgodnie z ustaloną ordynacją wyborczą. Dlatego wskazane jest, by w trakcie przygotowań do powołania rady zakładowej skorzystać z pomocy związku zawodowego. W tej sprawie możesz zwrócić się do swojego związku zawodowego lub – jeśli nie jesteś członkiem związku – do lokalnego biura Niemieckiej Konfederacji Związków Zawodowych (DGB).
Tam dowiesz się, do kogo konkretnie powinieneś się zgłosić (brak wersji PL).