Obywatele Unii Europejskiej mogą pod określonymi warunkami otrzymać wsparcie finansowe podczas edukacji zawodowej i kształcenia ustawicznego.
Wsparcie w ramach edukacji i dalszego kształcenia ma postać indywidualnie przydzielanych dotacji. Do najważniejszych należą:

1.    Stypendium dla osób kształcących się (BAföG) można otrzymać na czas studiów lub kształcenia zawodowego w szkole:
Bafög dla uczniów: niektórzy praktykanci i stażyści otrzymują wynagrodzenie za odbywaną praktykę lub staż. Dzieje się tak na przykład w ramach nauki zawodu pielęgniarza/pielęgniarki. Stażyści i praktykanci kształcący się w innych zawodach często nie otrzymują żadnej zapłaty. W takich przypadkach państwo wspiera pierwsze kształcenie w szkołach zawodowych, szkołach typu college, akademiach i uczelniach wyższych.
Od czasu nowelizacji Ustawy o Wspieraniu Kształcenia (BAföG) w 2019 roku można również otrzymać dofinansowanie do studiów na prywatnej akademii zawodowej.

BAföG dla rozwoju kariery: dofinansowane jest dalsze kształcenie, umożliwiające rozwój kariery zawodowej. „BAföG dla rozwoju kariery” zwiększa zakres państwowych dotacji do opłat za kształcenie.

Bafög dla studiów to dofinansowanie dla studentów z uboższych rodzin, którzy chcą podjąć studia np. na niemieckiej wyższej szkole zawodowej lub na uniwersytecie. BAföG przysługuje nie tylko obywatelom Niemiec. Do otrzymywania świadczenia są uprawnieni również studenci z Unii Europejskiej i cudzoziemcy, jeżeli posiadają zezwolenie na pobyt i spełniają konkretne warunki przyznawania tej dotacji. Świadczenie przysługuje do 30. roku życia.

O świadczenia BAföG należy złożyć pisemny wniosek we właściwym urzędzie wspierania kształcenia. Są to:
•    dział spraw studenckich przy szkole wyższej, na której podjęte zostaną studia,
•    biuro miejskiego lub okręgowego Urzędu Wspierania Kształcenia, któremu terytorialnie podlega placówka edukacyjna.

Uwaga: stażyści i praktykanci, którzy odbywają praktyki/staż w przedsiębiorstwie i otrzymują za nie wynagrodzenie, nie są uprawnieni do otrzymania dotacji Bafög.

2.    Również młodzi ludzie z niepełnosprawnością mogą złożyć wniosek o dofinansowanie kształcenia zawodowego. To, czy warunki otrzymania dofinansowania kształcenia zawodowego są spełnione, sprawdza agencja pracy (Agentur für Arbeit) w miejscu zamieszkania lub kształcenia.

3.    Wniosek o zasiłek na kształcenie zawodowe (niem. Berufsausbildungsbeihilfe, BAB) mogą składać stażyści i praktykanci biorący udział w programach kształcenia zawodowego przygotowujących do wykonywania zawodu. Celem tego świadczenia jest wspieranie stażystów i praktykantów, którzy kształcą się poza miejscem zamieszkania rodziców i muszą utrzymywać własne gospodarstwo domowe.   

4.    Środki pomocowe towarzyszące kształceniu (niem. Ausbildungsbegleitende Hilfen, AbH) wspierają działania mające na celu opiekę nad stażystami i praktykantami oraz uzupełniającymi kształcenie zawodowe za pomocą kursów wyrównawczych. Ich celem jest zapobieganie przerwaniu kształcenia.

Zasięgnij porady w Federalnej Agencji Pracy i dowiedz się, czy przysługuje Ci wsparcie, jakie wymagania należy spełnić i ile wynosi taka dotacja. Informacje na temat wsparcia finansowego podczas edukacji i dalszego kształcenia są zawarte w kompaktowej formie w Broszurze nr 6 Federalnej Agencji Pracy.

W Niemczech możliwe jest podjęcie kształcenia zawodowego w każdym momencie niezależnie od wieku, płci czy narodowości. Warunkiem jest jednak znalezienie zakładu pracy oferującego naukę zawodu. Podczas poszukiwań odpowiedniego zawodu i zakładu, w którym będzie można się go nauczyć, można skorzystać ze wsparcia agencji pracy lub izb (np. przemysłowo-handlowych, rzemieślniczych i rolniczych).

Jeżeli spełniasz określone warunki, możesz także uzyskać kwalifikacje zawodowe na drodze doskonalenia zawodowego lub przekwalifikowania. W zależności od zawodu trwa to od 1,5 miesiąca do 3,5 roku i można wówczas uzyskać wsparcie finansowe ze środków publicznych za pośrednictwem Federalnej Agencji Pracy, urzędu aktywizacji zawodowej lub instytucji rehabilitacyjnej. Podstawą dla uzyskania wsparcia może być na przykład brak wymaganego na rynku pracy świadectwa zawodowego lub konieczność zmiany ścieżki zawodowej wynikająca z przyczyn zdrowotnych. Dalsze informacje znajdziesz tu.

Kompleksowe informacje na temat systemu edukacji w Niemczech oraz, w szczególności, na temat ogólnego i zawodowego kształcenia dorosłych znajdziesz na stronie internetowej europejskiej sieci informacyjnej o edukacji „Eurydice”.

Podczas kształcenia zawodowego połączonego z praktyką zawodową lub nauki w pełnym wymiarze godzin uzyskuje się świadectwo zawodowe kwalifikujące do wykonywania określonego zawodu. W szczególności system kształcenia połączonego z praktyką zawodową (system dualny) ma w Niemczech długą tradycję i cieszy się wysokim stopniem akceptacji w gospodarce.

Obowiązujący w całych Niemczech standard i uznawane przez państwo świadectwo działają niczym znak jakości, którym pracodawcy mogą kierować się podczas zatrudniania nowych pracowników. Wyszkoleni specjaliści są w mniejszym stopniu narażeni na ryzyko utraty pracy. Często uzyskują oni wyższe dochody niż ich przyuczeni pomocnicy. Ponadto dualny system kształcenia zawodowego oferuje znakomite możliwości dokształcania i perspektywy rozwoju kariery np. w kierunku mistrza rzemieślnika, mistrza produkcji w przemyśle lub specjalisty ds. zarządzania. Tym samym kształcenie dualne stanowi podstawę ustawicznego kształcenia przez całe życie i optymalnego rozwoju kariery.

W przypadku młodych kobiet aktualnie występuje największe zapotrzebowanie w poniższych 10 zawodach:

• pracownik handlowy w administracja biurowej,
• asystentka medyczna,
• sprzedawczyni,
• pracownik handlowy w handlu detalicznym,
• asystentka stomatologiczna,
• pracownik handlowy w branży przemysłowej,
• fryzjerka,
• pracownica hotelowa,
• specjalistka ds. sprzedaży w branży spożywczej,
• urzędniczka bankowa.

Wśród młodych mężczyzn największym zainteresowaniem cieszy się 10 następujących zawodów:

• mechatronik pojazdów samochodowych,
• elektronik,
• handlowiec w handlu detalicznym,
• mechanik przemysłowy,
• mechanik instalacji sanitarnych, grzewczych i klimatyzacyjnych,
• sprzedawca,
• specjalista informatyk,
• specjalista ds. logistyki magazynowej,
• handlowiec w handlu hurtowym i zagranicznym,
• handlowiec w administracja biurowej.

W szczególnie popularnych zawodach często trudno jest znaleźć miejsce praktycznej nauki zawodu. Dlatego nie należy z góry nastawiać się na jeden zawód, lecz zasięgnąć informacji na temat kilku rożnych. Młodzi ludzie powinni poznać swoje umiejętności i preferencje, a następnie wybrać odpowiednie zawody, w których będą się kształcić Oprócz 10 najpopularniejszych zawodów istnieje szeroki wachlarz interesujących ścieżek kariery w najróżniejszych dziedzinach. Więcej informacji na temat charakterystyki zawodów i wymaganego wykształcenia znajdziesz m.in. na stronie internetowej Federalnego Instytutu Kształcenia Zawodowego lub Federalnej Agencji Pracy. Federalna Agencja Pracy oferuje usługi doradztwa dla młodych ludzi, wspierające ich w poszukiwaniach odpowiedniego zawodu (doradztwo zawodowe). W Centrum Informacji Zawodowej Federalnej Agencji Pracy można na miejscu uzyskać informacje na temat wszystkich możliwości nauki i studiów.

Biura doradztwa zawodowego agencji pracy w każdym momencie udzielają porad i pomocy osobom szukającym odpowiedniego miejsca kształcenia. Oprócz indywidualnych usług doradztwa i pośrednictwa w zakresie wyboru miejsca praktycznej nauki zawodu młodzi ludzie mogą korzystać z szerokiej oferty usług, wspierających samodzielne poszukanie takich miejsc. Na giełdzie pracy (Jobbörse) można samodzielnie szukać miejsc praktycznej nauki zawodu, oferowanych przez przedsiębiorstwa. Możliwości kształcenia w szkołach w całych Niemczech można znaleźć w Internecie za pośrednictwem strony Kursnet. Wsparcie w poszukiwaniu możliwości kształcenia oferują również dni informacyjne w centrach informacji zawodowej agencji pracy lub targi edukacyjne.

Oprócz Federalnej Agencji Pracy pomoc w znalezieniu miejsca praktycznej nauki zawodu oferują również internetowe giełdy pracy izb rzemieślniczych oraz przemysłowo-handlowych.

Izby (np. przemysłowo-handlowe, rzemieślnicze lub rolnicze) mogą również zapewnić młodym ludziom wsparcie. Aby osoby szukające możliwości kształcenia zawodowego i przedsiębiorcy mogli się nawzajem znaleźć, doradcy i specjaliści izb pomagają małym i średnim przedsiębiorstwom w rekrutacji młodych ludzi z Niemiec i z zagranicy na oferowane miejsca szkoleniowe.

Kompleksowe informacje na ten temat znajdują się pod następującymi linkami:

• „Du und Deine Ausbildung = praktisch unschlagbar“
• Na wielojęzycznym portalu informacyjnym rządu federalnego Make-it-in-Germany znajdziesz więcej giełd miejsc szkoleniowych izb przemysłowo-handlowych i rzemieślniczych, a także oferty dotyczące kształcenia w szczególnie poszukiwanych zawodach, „radar” miejsc szkoleniowych izby rzemieślniczej oraz inne ciekawe informacje ważne w kontekście edukacji.

Kształcenie dualne jest uregulowane przez Ustawę o kształceniu zawodowym (niem. Berufsbildungsgesetz, BBiG), a także przez rozporządzenia dotyczące edukacji w poszczególnych zawodach. One również zawierają warunki ramowe kształcenia, takie jak prawa i obowiązki stażystów/praktykantów (uczniów lub tzw. „Azubi”) oraz treści programów kształcenia.

Warunki kształcenia w konkretnym przypadku określa umowa o naukę zawodu. Właściwe instytucje (np. izba przemysłowo-handlowa (niem. IHK) lub rzemieślnicza (niem. HWK)) kontrolują przebieg kształcenia i przeprowadzają egzaminy.

Wymagania: z czysto formalnego punktu widzenia, do podjęcia dualnego kształcenia zawodowego nie są wymagane żadne konkretne świadectwa ukończenia szkoły. Zasadniczo, według ustawy BBiG, każdy może podjąć dowolne dualne kształcenie zawodowe niezależnie od płci, wieku czy dotychczasowego wykształcenia. W praktyce wiele przedsiębiorstw ustala minimalne wymagania, które muszą spełniać kandydaci, na przykład ukończenie konkretnej szkoły lub dobre oceny z określonych przedmiotów.

Czas trwania: w zależności od zawodu kształcenie dualne trwa zwykle od 2 lat do 3,5 roku. Ukończone wykształcenie oraz wyniki w nauce mogą mieć wpływ na czas trwania szkolenia - może ono zostać skrócone lub wydłużone.

Kształcenie w przedsiębiorstwie: uczeń pracuje z reguły przez 3-4 dni tygodniowo w przedsiębiorstwie, gdzie zyskuje umiejętności praktyczne lub rzemieślnicze. Dla każdego zawodu w planie ramowym kształcenia określone są treści, jakie należy opanować.

Kształcenie w szkole zawodowej: oprócz pracy w przedsiębiorstwie, w którym odbywa się nauka zawodu, uczniowie spędzają od 8 do 12 godzin lekcyjnych tygodniowo w szkole zawodowej. Programy nauczania różnią się w zależności od zawodu i kraju związkowego, w którym odbywa się kształcenie dualne. Obejmują przedmioty specjalistyczne, odpowiadające konkretnemu zawodowi, oraz ogólne. Ogólne to na przykład język niemiecki, politologia, religia i wychowanie fizyczne.

Egzamin końcowy: podczas kształcenia dualnego odbywają się z reguły dwa ważne egzaminy, które uczeń (tzw. Azubi) musi zdać: Egzamin połówkowy składa się w połowie okresu nauczania. Ma on pokazać, że uczeń robi odpowiednie postępy i opanował dotychczasową część programu. Kształcenie kończy się zdaniem egzaminu końcowego (w rzemiośle - czeladniczego).

Ukończenie kształcenia zawodowego nie oznacza końca edukacji. W wielu dziedzinach można kontynuować naukę - na przykład w rzemiośle uzyskać tytuł mistrzowski. Ponadto po ukończeniu nauki istnieje wiele innych możliwości kształcenia, np. doskonalenie zawodowe, zdobycie drugiego zawodu lub studia podyplomowe.

Wymagania: szkoły zawodowe zazwyczaj oczekują ukończenia szkoły realnej (niem. Realschule). W przypadku niektórych zawodów akceptowane jest również świadectwo ukończenia szkoły głównej (niem. Hauptschule). W niektórych zawodach wymagane jest też odbycie wstępnej praktyki przed rozpoczęciem nauki. Niektóre szkoły przeprowadzają dodatkowo testy predyspozycji.

Czas trwania: kształcenie w szkole trwa z reguły od 1 roku do 3 lat.

Praktyki w przedsiębiorstwach: ważną częścią kształcenia w szkole są praktyki odbywane w przedsiębiorstwach. Można je odbywać w konkretne dni tygodnia lub w bloku zajmującym dłuższy przedział czasowy.
W ten sposób zajęcia teoretyczne uzupełniane są 3 lub więcej praktykami w różnych instytucjach. Przede wszystkim w służbie zdrowia szkoły z reguły współpracują z przedsiębiorstwami lub nawet są bezpośrednio połączone ze szpitalami. Tu właśnie wiedzę teoretyczną stosuje się w praktyce.

Egzamin końcowy: podczas trwającej przez rok lub 2 lata nauki w szkole zawodowej (niem. Berufsfachschule) uczeń zyskuje „podstawowe wykształcenie zawodowe” („Berufliche Grundbildung”). Po 2-3 latach nauki kończy szkołę i posiada „wykształcenie zawodowe” (niem. „Berufsausbildung”). Absolwenci szkół zawodowych otrzymują z reguły uznawany przez państwo dyplom (np. asystenta informatyka, ekonomisty lub asystenta socjalnego po egzaminie państwowym).
W zależności od szkoły zawodowej i kraju związkowego podczas kształcenia w szkole można uzyskać również świadectwo ukończenia szkoły realnej lub nawet zadać maturę zawodową.